Wdzięczne zwierzęta - bajka z Birmy

W odległej części Birmy mieszkała kiedyś wdowa z jedynym synem, zwanym Woon Daw. Po śmierci męża sama musiała dbać o chłopca i dokładała wszelkich starań, aby mu dać takie wychowanie, jakie ojciec, gdyby żył, chciałby synowi zapewnić. Pewnego dnia wdowa powiedziała do chłopca:- Teraz, synku, jesteś już tak duży, jak dorosły mężczyzna. Wkrótce staniesz się głową rodziny i właścicielem całej ojcowizny. Ale jesteś młody i nie znasz świata. Trzeba więc, abyś odszedł z domu i odwiedził przyjaciół ojca. Może oni nauczą cię rozsądnego korzystania z majątku.

 Dała synowi sakiewkę pełną srebrnych monet i wysłała go w świat z trzema służącymi, którzy mieli baczyć na niego w czasie podróży. I tak Woon Daw wyruszył w szeroki świat. Młodzieniec odznaczał się czułym sercem. Dobrze pamiętał nauki Buddy o dobroci dla wszystkich żyjących istot. Wierność tym przepisom wyszła na jaw, gdy podczas swojej wędrówki spotkał człowieka, który ciągnął na sznurku słabego, chorego psa. Pies, kuląc ogon siebie, dyszał i skomlał. Wzruszyło to Woon Dawa. Właściciel psa na pewno od dawna skąpił mu strawy.

- Czy nie zechcielibyście, wielmożny panie, odprzedać mi tego psa? - zapytał okrutnika. - Zapłacę wam sto sztuk srebra, byleście tylko pozwolili mi go zabrać i mieć o niego staranie.

Dlaczego psy nie lubią kotów? - bajka koreańska

Dawno, dawno temu, na brzegu morza stała nędzna chatynka. Mieszkał. Mieszkał w niej stary rybak z żoną. Żywili się rybami, które złowił stary, a czasem, gdy połów był obfitszy, żona jego zanosiła je na targ i mogła coś jeszcze kupić za otrzymane pieniądze.

Byli bardzo biedni. Pewnego dnia rybakowi nie udało się niczego złowić aż do wieczora. Gdy ostatni raz zarzucił wędkę, poczuł niespodziewanie, że złapało się coś bardzo ciężkiego i rzeczywiście wyciągnął wielkiego karpia. Nie wyglądał on na zwykła rybę, w dodatku tak wymownie spoglądał na rybaka wielkimi oczami, zdawało się, pełnymi łez, jakby błagał o darowanie mu życia. Rybak pomyślał chwilę i zdecydował, że jest to chyba niezwykła ryba. Puścił ją wolno.
Karp zatoczył kilka kręgów, zanim skrył się w głębinie i rzucił rybakowi na pożegnanie pełne wdzięczności spojrzenie. Następnego ranka rybak przyszedł na zwykłe miejsce połowów. Rozkładał właśnie swój sprzęt rybacki, gdy nagle pojawił się przed nim młody chłopiec. Pozdrowił uprzejmie rybaka i powiedział:
- Przysłał mnie smok, władca podwodnego królestwa. Chciałby wyrazić ci wdzięczność za to, że wypuściłeś wczoraj na wolność młodego księcia. Polecił mi przekazać ci zaproszenie do podwodnego pałacu, Proszę, chodź ze mną.

Indie

W Indiach czczono kocią boginię płodności i macierzyństwa Sasti. Religia hinduistyczna szanująca życie i wszystkie jego formy nakazywała swym wyznawcom karmienie i trzymanie w domu przynajmniej jednego kota.

Malezja

W Malezji wierzono, że koty pomagają duszom przejść z czyśćca do nieba. Zabicie kota było surowo karane.

Birma

Legenda głosi, że dawno temu biały kot o imieniu Sinh razem z setką innych białych kotów mieszkał w świątyni łaskawej bogini Tsun-Kyan_Kse. Sinh był ulubieńcem najwyższego kapłana Mun-Ha. Pewnej nocy, gdy Mun-Ha zatopiony był w modlitwie u stóp szczerozłotego posągu bogini o szafirowych oczach, wtargnęli rabusie. Sinh skoczył aby własnym ciałem osłonić mistrza, ale było za późno. Miękkie łapki dotknęły martwego ciała i stał się cud. Białe futro Sinha nabrało złocistych odcieni, pyszczek, ogon, uszy i łapy przybrały kolor birmańskiej gleby, a oczy zaświeciły łagodnym szafirowym blaskiem. To dusza Mun-Ha wstąpiła w ciało zwierzęcia. I tylko końce stóp, które dotknęły Mistrza, pozostały śnieżnobiałe. Kapłani, natchnieni cudem, odparli atak najeźdźców. Od tej pory wszystkie koty w klasztorze nabrały uświęconego ubarwienia i przekazały je potomstwu. Długowłosego kota o niezwykłym umaszczeniu, błękitnych oczach, ogonie jak pióropusz i w białych skarpetkach zaczęto otaczać boską czcią. Choć podobnie jak w Egipcie prawo zabraniało wywożenia świętych kotów z Birmy, znalazł się chciwy kapłan, który przemycił parkę złocistych zwierzaków na zachód. Plotka głosi, że sprzedał je pewnemu milionerowi za tyle złota, ile koty ważyły.

Burma

Tsun-Kyanske - bogini wędrówki dusz byłą czczona przez kapłanów, którym towarzyszyły koty - mające, jak wierzono, zdolność komunikowania się bezpośrednio z boginią.

Chiny

Czczono tam "świętego Mao" chroniącego kraj przed plagą myszy i szczurów, bano się zaś "demonicznej Miao-Kui", która mogła jakoby zaczarować człowieka. Kota utożsamiano z siłami ciemności i przemiany. Wierzono, że obcy kot przynosi przemianę a czarny nieszczęście. Ta wiara w czarnego kota rozprzestrzeniła się po całym świecie, z wyjątkiem Anglii, gdzie czarny kot przynosi szczęście. Kot nie pojawia się w chińskim kalendarzu. Jest kilka legend, które to tłumaczą. Szczur, który miał powiadomić kota, sam zajął jego miejsce. Inna legenda mówi, że kot po prostu zaspał, a inna, że kot został wykluczony za zjedzenie myszy należącej do matki Sakjamuniego, założyciela buddyzmu.

(Mój pies, 06.2000)

Wśród egipskich bóstw mających w swej ikonografii zwierzęcą postać lub zoomorficzne elementy najliczniejsza była grupa reprezentująca rodzinę kotów. Spotykamy zarówno przedstawienia łagodnych, udomowionych kotek symbolizujących boginię Bastet, jak i budzące respekt wizerunki groźnej lwicy-bogini Sachmet, Pachet albo pantery Mafdet.

Fenomen popularności lwa nie dziwi, zważywszy na niepodzielne panowanie króla zwierząt na pustynnych terenach po obu stronach Doliny Nilu. Lew będący usposobieniem siły, potęgi i męstwa stał się symbolem osoby faraona i jego królewskiej władzy. To właśnie formę lwa miał egipski sfinks. Lew, żyjąc na pustyni, gdzie słońce każdego dnia wschodziło i zachodziło za linią horyzontu, postrzegany był jako jego strażnik. Ze słońcem kojarzono także inne cechy lwiej natury: płowe ubarwienie, szybkość, z jaką się pojawiał i atakował. Niszczycielską siłę jego spojrzenia i oddechu przyrównywano do palących płomieni słonecznych.

"Ktokolwiek zabije kota w Egipcie zostaje skazany na śmierć, bez względu na to czy popełnił to przestępstwo umyślnie czy nie. Ludzie zbierają się i zabijają go. Nieszczęśliwy Rzymianin, który przypadkiem zabił kota nie mógł zostać ocalony ani przez Króla Ptolemeusza ani w skutek strachu jaki budził Rzym." (Diodorus Siculus)
W starożytnym Egipcie kot był zwierzęciem otoczonym szczególną czcią. Nic dziwnego, Egipt to kraj zboża, spichlerz świata śródziemnomorskiego, a kot strzegł zbiorów przed gryzoniami.

Koty przedstawiane w sztuce egipskiej miały znaczenie symboliczne i religijne. Przedstawiano je z biżuterią jak naszyjniki lub kolczyki. Rzadko pojawiały się w egipskiej mitologii i hieroglifach. Nazywano je po prostu miu.

Egipcjanie udomowili afrykańskiego kota ok. 3500 lat p.n.e. Powstał wtedy kult bogini Bast lub Bastet przedstawianej jako kotka lub kobieta z głową kotki. Bastet to bogini płodności, macierzyństwa, radości, miłości, dzieci, muzyki i tańca i wszystkiego co radosne. Była boginią domu, bo który dom mógł się obejść bez kota.

Rodzina kotów była w Egipcie łączona ze Słońcem. Wierzono, że w nocy bóg słońca Ra przebywa zaświaty w słonecznej łodzi. Jest wtedy narażony na ataki złych duchów pod wodzą węża Apophis. Wierzono, że pomagały mu lwy, których oczy świecą w ciemności i niejako przywołują dzień.

Lwia bogini Sekhmet przedstawiana jako kobieta z głową lwa uosabiała niszczącą moc słońca. Łączono ją z wojną, walką, polowaniem. Była też boginią zwycięstwa i oczyszczenia.

Inną kocią boginią była Mafdet, czczoną pod postacią ocelota. Była tą która niszczy węże.

Egipt nie posiadał jednej religii. Różne bóstwa czczone były w różnych regionach kraju. Kult tych bardziej popularnych rozprzestrzeniał się na inne regiony, ulegał licznym zmianom.

Bastet była początkowo lokalną boginią w delcie Nilu, a jej kult rozwinął się z kultu lwa. Jednak jej koci aspekt przyniósł jej wielką popularność, gdyż reprezentowała jakby łagodniejszą i bardziej przyjazną stronę lwa.

Po raz pierwszy wspomina o Bastet w czasach II dynastii. "Bastet, pani Anhktaui", czytamy w inskrypcji w świątynie z czasów V dynastii, gdzie znaleziono pierwszy portret Bastet. Jednakże kult kociej bogini formuje się w pełni dopiero w czsach 21 dynastii ok. 1500 lat później.

Ośrodkiem jej kultu było Bubastis na północ od Gizy we wschodniej części delty Nilu. Z tego powodu oraz dlatego że związana była z wschodzącym słońcem nazywano ją Panią Wschodu.

Świątynia została zbudowana w czasach 12 dynastii. Około 1000 lat temu, w 950 p.n.e. Bastet stała się niezwykle popularna, gdy faraonowie z dynastii libijskiej uznali ją za swą protektorkę. Bubastis stało się stolicą Egiptu, a nowa świątynia została zbudowana w Tebach.

Koty były podziwiane z męstwo, siłę i aktywność, trzy cechy faraonów. Jako bóstwo solarne Bast była łączona z Ra i opisywana jako jego córka lub żona, z którym miała syna Maahesa. Bastet była boginią radości, muzyki i tańca ale potrafiła być drapieżna gdy chciała.

Według Herodota, gdy w Egipcie wybuchł pożar, ludzie martwili się bardziej o koty niż o płonący dobytek. Gdy kot zginął w płomieniach właściciele go długo opłakiwali. Gdy kot zmarl naturalną śmiercią na znak żałoby domownicy golili sobie brwi. Gdy zmarł pies golili też głowy i całe ciało.
Zmarłe koty zabierano do świątyni w Bubastis, gdzie były balsamowane i chowane. Suki zaś chowano w wioskach gdzie zdechły w świętych trumnach.
Herodot, który starał się przyrównać bóstwa Egipskie do Greckich, utożsamił Bast z Artemidą.

Imię Bast oznaczą tę, która drapie. Nazywano ją też imionami: Ubasti, Ba en Aset (Dusza Aset(Izydy)), Pasht. Słowo kot, które brzmi podobnie w wielu językach pochodzi z egipskiego utchat.

Ok. 350 p.n.e. kult Bast został porzucony a całkowity jego kres położył dekret cesarski z 390 r. n.e. który zakazał czczenia kociej bogini.